Πρόκειται τουλάχιστον για περίεργες -αν όχι ύποπτες- διατάξεις της... Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου (ΠΝΠ) που δημιουργούν βάσιμες υποψίες για τις πραγματικές προθέσεις των συντακτών της.
Συγκεκριμένα, με τις παραγράφους 10Γ και 10Δ της ΠΝΠ ορίζεται ότι «απαγορεύεται η μεταφορά θεματοφυλακής στο εξωτερικό για τίτλους που αποκτήθηκαν μετά την έναρξη της ισχύος της τραπεζικής αργίας. Επίσης απαγορεύεται η μεταφορά στο εξωτερικό θεματοφυλακής τίτλων που τελούν υπό διαπραγμάτευση σε οργανωμένες αγορές ή πολυμερείς μηχανισμούς που λειτουργούν εντός και εκτός Ελλάδας». Ακόμη, στην παράγραφο 10Δ αναφέρεται: «Δεν επιτρέπονται μεταφορές κεφαλαίων για την απόκτηση χρηματοπιστωτικών μέσων του άρθρου 5 του Ν. 3606/2007 μέσω οργανωμένων αγορών και πολυμερών μηχανισμών διαπραγμάτευσης ή επαγγελματιών που διαθέτουν τέτοια χρηματοπιστωτικά μέσα, όπως ΟΣΕΚΑ ή ΟΕΕ». Είναι προφανές ότι από την έναρξη της τραπεζικής αργίας κανείς δεν μπορούσε να χρησιμοποιήσει χρήματα που είχε στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα για να αγοράσει τίτλους στο εξωτερικό καθώς απαγορεύεται η εξαγωγή κεφαλαίων.
Λόγω της συγκεκριμένης διάταξης όποιος πολίτης είχε αγοράσει μέσω ελληνικής τράπεζας ή χρηματιστηριακής εταιρείας ένα γερμανικό ή ολλανδικό ομόλογο ή και μετοχές π.χ. της ΙΒΜ ή της Coca-Cola απαγορεύεται να τα μεταφέρει, να αλλάξει δηλαδή θεματοφύλακα. Για παράδειγμα, ένας ιδιώτης αγόρασε πριν από έναν χρόνο μετοχές στις ΗΠΑ μέσω της Εθνικής Τράπεζας. Η Εθνική -πάντοτε ως παράδειγμα- συνεργάζεται με τη Citigroup, η οποία και αγοράζει τις μετοχές για λογαριασμό του Ελληνα πελάτη και τις διατηρεί στη μερίδα της στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης. Αν ο πελάτης ζητήσει να μεταφερθούν οι συγκεκριμένες μετοχές, π.χ., στη Societe Generale στο Λουξεμβούργο ή στην HSBC στο Λονδίνο, όπου έχει ή θέλει να ανοίξει λογαριασμό για να εισπράξει το τίμημα της πώλησης των μετοχών, δεν μπορεί να το κάνει. Η αλλαγή θεματοφύλακα απαγορεύεται.
Πρόκειται για εξωφρενική διάταξη γιατί τα ομόλογα και οι μετοχές δεν είναι καταθέσεις ώστε να υπόκεινται σε περιορισμούς. Πολύ περισσότερο όταν δεν αποτελούν στοιχείο του παθητικού της τράπεζας και δεν σχετίζονται με την τρέχουσα κατάσταση ρευστότητας των τραπεζών, καθώς μπορεί να αγοράστηκαν πριν από δύο μήνες ή και πριν από δύο ή τέσσερα χρόνια. Πού αποσκοπεί λοιπόν η συγκεκριμένη διάταξη που «μαντρώνει» τις ξένες μετοχές και τα ομόλογα ιδιωτών στις ελληνικές τράπεζες, ώστε όταν και αν ρευστοποιηθούν τα χρήματα να είναι υπό τον έλεγχο των capital controls;
Αντίθετα, σε ό,τι αφορά τους Οργανισμούς Συλλογικών Επενδύσεων σε Κινητές Αξίες (ΟΣΕΚΑ) και τους Οργανισμούς Εναλλακτικών Επενδύσεων (ΟΕΕ), δηλαδή κυρίως τα μερίδια των αμοιβαίων κεφαλαίων, η αλλαγή θεματοφύλακα επιτρέπεται. Ωστόσο, δεν είναι σαφές αν τα χρήματα από τη ρευστοποίηση των αμοιβαίων κεφαλαίων είναι παλιό ή νέο χρήμα, δηλαδή πιστώνονται στους τραπεζικούς λογαριασμούς των δικαιούχων και τα κινούν βάσει των περιορισμών των capital controls ή δεν υπόκεινται σε περιορισμούς.
Το πρόβλημα με τις διατάξεις της ΠΝΠ είναι ότι συγκρούονται δύο διαφορετικές αντιλήψεις. Οταν υποχρεώνεσαι να πάρεις μέτρα ελέγχου της κίνησης κεφαλαίων, ο στόχος είναι να διαφυλάξεις τη ρευστότητα του τραπεζικού συστήματος ώστε να αποφευχθεί η κατάρρευσή του.
Σε διατάξεις όπως οι παραπάνω που μπλοκάρουν ξένα ομόλογα και μετοχές ιδιωτών οι οποίες δεν επηρεάζουν τη ρευστότητα των τραπεζών, φαίνεται να υποκρύπτεται ο στόχος της διαφύλαξης των γενικότερων οικονομικών πόρων της χώρας. Οταν στη δημόσια συζήτηση είναι συχνές οι αναφορές για μέτρα αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης λόγω πιθανής νομισματικής αλλαγής ή στις τράπεζες ψιθυρίζουν ότι «παρά τρίχα γλιτώσαμε τον εισαγγελέα στις θυρίδες», διατάξεις όπως αυτές που μπλοκάρουν ξένες μετοχές και ομόλογα είναι φυσικό να αντιμετωπίζονται τουλάχιστον με επιφύλαξη. Πόσο μάλλον όταν κάποια κυβερνητικά στελέχη συζητούσαν σοβαρά για επίταξη των χρημάτων της ΕΚΤ στο Νομισματοκοπείο.
Από την άλλη πλευρά, οι ύποπτες διατάξεις για ξένες μετοχές, ομόλογα και αμοιβαία κεφάλαια μπορεί να είναι αποτέλεσμα, αφενός, των σύνθετων τεχνικών θεμάτων που πρέπει να αντιμετωπίσει η ΠΝΠ και, αφετέρου, της πιθανής απειρίας των εμπλεκομένων, καθώς ανάλογο ζήτημα δεν έχει αντιμετωπιστεί τα τελευταία χρόνια. Αυτό όμως θα το διαπιστώσουμε το αμέσως επόμενο διάστημα, καθώς οι δύο επίμαχες παράγραφοι θα πρέπει να αντικατασταθούν στην ΠΝΠ επειδή δεν είναι δυνατόν να επαναλειτουργήσει το Χρηματιστήριο της Αθήνας με απαγόρευση αλλαγής θεματοφύλακα.
Ωστόσο, και η νέα απόφαση της 24ης Ιουλίου για την ΠΝΠ, ορίζει ότι «απαγορεύεται η μεταφορά θεματοφυλακής στο εξωτερικό» για χρηματοπιστωτικά μέσα του άρθρου 5 του Ν.3606/2007, δηλαδή ομόλογα, μετοχές, μερίδια Α/Κ κ.λπ.
Ενα άλλο πρόβλημα των capital controls είναι ότι με την ΠΝΠ δημιουργούνται προβλήματα με τα ιδρύματα πληρωμών, δηλαδή τις εταιρείες όπως η Western Union κ.λπ. Στην περίπτωση που κάποιος τουρίστας χρειαστεί χρήματα και η οικογένειά του τα στείλει με εταιρεία μεταφοράς χρημάτων θα συναντήσει δυσκολίες. Και αυτό γιατί με την ΠΝΠ δεν επιτρέπεται οι τράπεζες να δίνουν χρήματα στις εταιρείες πληρωμών, οι οποίες είναι υποχρεωμένες να έχουν εισαγάγει τα μετρητά που θα παραδώσουν. Να έχουν φροντίσει δηλαδή να προμηθευτούν από το εξωτερικό τα χαρτονομίσματα που χρειάζονται για τις πληρωμές.
του κ.Αλ.Κασιμάτη
